Bệnh tay chân miệng thường gặp ở trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi nhưng vẫn có thể xuất hiện ở thanh thiếu niên và người lớn.
Tại Việt Nam, bệnh tay chân miệng xảy ra quanh năm và ở hầu hết các tỉnh thành, thời điểm bệnh xuất hiện nhiều nhất là từ tháng 2 - 5 và tháng 9 - 12.
Theo thống kê từ WHO, hàng năm có khoảng 50 000-100 000 ca bị tay chân miệng được ghi nhận ở nước ta. Đặc biệt, phía Nam là khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất và chiếm hơn 60% các trường hợp trong cả nước.
NGUYÊN NHÂN BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm do virus thuộc họ Enterovirus gây ra, nổi bật là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71.
- Coxsackievirus A16 ít gây biến chứng, người bệnh có thể tự khỏi sau một thời gian nghỉ ngơi.
- Enterovirus 71 gây nhiều biến chứng và có nguy cơ tử vong rất cao.
ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
- Đường hô hấp: Hít thở không khí sau khi người bệnh ho hoặc hắt hơi.
- Đường tiếp xúc:
- Chạm vào người bệnh hoặc tiếp xúc gần (hôn, ôm,..)
- Chạm vào các vật và bề mặt có virus như tay nắm cửa hoặc đồ chơi.
- Tiếp xúc với dịch tiết mũi họng (nước bọt, đờm hoặc chất nước mũi), chất lỏng từ mụn nước hoặc bong vảy và phân..
- Đường tiêu hóa: Khi ăn uống hoặc dùng chung dụng cụ ăn uống (như thìa bát. ly, chén, dĩa, khăn....)
TRIỆU CHỨNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
Bệnh gây ra các tổn thương hồng ban, bóng nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, và đôi khi xuất hiện ở vùng mông, đầu gối của bệnh nhân.
Các triệu chứng của bệnh tay chân miệng ở trẻ em qua từng giai đoạn, bao gồm:
Giai đoạn ủ bệnh (từ 3 đến 6 ngày sau khi nhiễm virus)
-Ở giai đoạn này chưa có biểu hiện ra bên ngoài cơ thể, trẻ vẫn sinh hoạt bình thường.
Giai đoạn khởi phát (kéo dài 1 – 2 ngày)
-Sốt nhẹ, đau họng, sổ mũi, cơ thể mệt mỏi, tiêu chảy vài lần trong ngày,
-Đôi khi sờ thấy hạch ở cổ, hạch ở hàm dưới.
Giai đoạn toàn phát (từ 3 – 10 ngày)
-Xuất hiện mụn nước nhỏ ở niêm mạc miệng, má, lợi, mặt bên của lưỡi.
-Các bóng nước vỡ tạo thành các vết loét khiến trẻ cảm thấy đau khi ăn.
-Bóng nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, vùng mông
-Ban toàn thân có thể ở trên da hoặc ẩn dưới da.
Biến chứng (xuất hiện rất sớm từ ngày 3 đến ngày 5 của bệnh)
-Trẻ bị tay chân miệng có biểu hiện sốt, buồn nôn, một số trường hợp sốt cao, nôn nhiều có thể xuất hiện các biến chứng thần kinh như rối loạn tri giác, lơ mơ, mê sảng, co giật…
Giai đoạn lui bệnh (từ 7 – 10 ngày tính từ ngày bệnh khởi phát)
-Trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn nếu không xảy ra các biến chứng.
THỜI GIAN LÂY NHIỄM BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
Bệnh tay chân miệng thường kéo dài trong vòng 2 tuần
Tuần đầu tiên phát bệnh có nguy cơ lây nhiễm cao, dễ lây lan trong cộng đồng vì đây là giai đoạn ủ bệnh nên các triệu chứng nhận biết chưa được rõ ràng,
Khả năng lây nhiễm của bệnh tay chân miệng vẫn có thể kéo dài vài tuần sau khi bệnh nhân khỏi bệnh.
BIẾN CHỨNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
Bệnh chân tay miệng ở trẻ em nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thường không dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng như: Viêm màng não do virus, viêm não, viêm cơ tim.. Phải đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi có các dấu hiệu biến chứng sau:
- Sốt cao liên tục 39oC hoặc sốt cao kéo dài trên 48 tiếng.
- Giật mình chới với, hốt hoảng, thất thần.
- Run tay chân (thấy rõ khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm)
- Yếu chi, đi loạng choạng.
- Đảo mắt.
- Nôn ói nhiều.
- Quấy khóc (dỗ không nín), bứt rứt.
- Co giật.
- Thở mệt, thở khó… ,
- Ngủ lịm.
PHÒNG NGỪA BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
Hiện nay vẫn chưa có thuốc đặc trị bệnh tay chân miệng hay vắc-xin phòng ngừa, nên mọi người cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh như sau:
- Giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ thật sạch sẽ, bằng xà phòng. Rửa tay sạch sẽ cho trẻ nhiều lần trong ngày bằng xà phòng và nước sạch. tập cho bé có thói quen rửa tay
- Không để trẻ ngậm tay miệng hoặc đưa đồ chơi lên.
- Ăn uống đảm bảo vệ sinh và an toàn. Cho trẻ ăn chín, uống chín. Không ăn chung thìa bát. chén, dĩa, khăn với trẻ bệnh
- Người chăm trẻ phải rửa tay nhiều lần trong ngày bằng xà phòng và nước sạch, nhất là trước khi chế biến thức ăn, trước khi cho trẻ ăn và sau khi vệ sinh, thay tã… cho trẻ.
- Thường xuyên khử trùng và làm sạch các đồ dùng trong nhà như bàn ghế, tay nắm cửa, đồ chơi, sàn nhà… bằng xà phòng, dung dịch Cloramin B 2% hoặc các chất sát khuẩn thông thường. Luộc sôi hoặc ngâm dung dịch Cloramin B 2% quần áo, tã lót của trẻ trước khi giặt sạch.
- Khi thấy trẻ bị sốt và xuất hiện nốt phỏng hoặc mụn nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc niêm mạc miệng, cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị.
- Nếu nghi ngờ bé bị nhiễm bệnh hoặc có triệu chứng của bệnh thì nên cho bé ở nghỉ học và thực hiện cách ly tại nhà cho bé. Trẻ mắc bệnh phải được nghỉ học và không tiếp xúc với trẻ khác ít nhất 7 ngày. Thu gom xử lý phân của trẻ bằng Cloramin B, vôi bột hoặc tro bếp.
- Không cho bé gãi hay chọc vào các vết bọng nước. Tránh làm vỡ các nốt phỏng của trẻ.
THEO DÕI VÀ CHĂM SÓC BỆNH NHÂN TAY CHÂN MIỆNG TẠI NHÀ
Nếu trẻ bị tay chân miệng ở thể nhẹ, chỉ bị mụn nước hoặc loét miệng thì bố mẹ có thể theo dõi hoặc làm theo hướng dẫn cách trị tay chân miệng tại nhà như sau.
– Nên
- Sử dụng thuốc giảm đau như Ibuprofen hay thuốc xịt gây tê ở miệng hoặc cho trẻ uống Paracetamol khi sốt trên 38ºC với liều 10-15 mg/kg cân nặng mỗi 4-6 giờ.
- Sử dụng kem chống ngứa, chẳng hạn như calamine, có thể giúp giảm bớt khó chịu khi phát ban.
- Các thương tổn ngoài da của trẻ do phát ban, bỏng nước có thể bôi các dung dịch sát khuẩn để tránh bội nhiễm.
- Vệ sinh miệng cho trẻ bị tay chân miệng bằng dung dịch sát khuẩn, súc miệng bằng nước muối loãng.
- Tắm rửa vệ sinh nhẹ nhàng cho bé hằng ngày bằng nước sạch để tránh bị tình trạng nhiễm khuẩn.
- Cho trẻ uống nhiều nước mát và thức ăn dễ tiêu hóa, mềm, lỏng.
- Cách ly trẻ bị bệnh tay chân miệng với các trẻ khác trong nhà.
- Hạn chế cho trẻ gãi vì có thể làm vỡ mụn nước có thể gây nhiễm trùng và có thể gây ra nhiều nguy hiểm cho trẻ.
– Không nên
- Không sử dụng Aspirin để giảm đau cho trẻ em vì nó có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.
- Kháng sinh sẽ không có tác dụng nên đừng tự ý sử dụng cho trẻ.
- Không sát trùng bằng chanh hay muối vì có thể sẽ làm trẻ đau và xót, tổn thương da và để lại sẹo.
Chế độ ăn uống cho trẻ bị chân tay miệng
Khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng ăn uống rất khó khăn. Thức ăn cho trẻ cần tuân thủ theo nguyên tắc 3 chữ L:
- Lỏng: có nghĩa là cho trẻ ăn thức ăn lỏng, mềm, giúp trẻ bớt đau đớn khi ăn và dễ tiêu hoá.
- Lạt: cho trẻ ăn lạt, đừng nên cho trẻ ăn mặn hoặc thức ăn nhiều chất chua sẽ làm trẻ bị đau rát khi ăn khiến trẻ không muốn ăn uống hoặc bỏ ăn.
- Lạnh: nên cho trẻ ăn lạnh để trẻ dễ ăn và không gây kích ứng các vết loét trong miệng.
Bổ sung các thực phẩm có lợi như:
- Trứng: Có nhiều đạm, sắt, vitamin và khoáng chất.
- Đu đủ: Dễ ăn, giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa và giảm căng thẳng.
- Dưa hấu: Có chứa nhiều chất chống viêm nhiễm.
- Đậu hũ: Có nhiều chất đạm và bột đường, mềm, dễ nuốt và được chế biến thành nhiều món đa dạng.
- Khoai tây: Có nhiều vitamin C, vitamin B3, vitamin B5, vitamin B6, magie, phốt pho giúp phòng ngừa các vết loét miệng.
- Kem lạnh: Giúp giảm các vết loét trong miệng. Tuy nhiên, chỉ cho trẻ ăn kem vừa phải và tránh kem vị chocolate vì sẽ khiến tình trạng loét miệng nặng hơn.
Trẻ bị chân tay miệng không nên ăn gì?
- Không cho trẻ ăn các thức ăn cứng và cay nóng vì sẽ khiến trẻ bị đau, khó nuốt.
- Không cho trẻ ăn các chức ăn cay nóng sẽ làm vết sưng loét trở nên tồi tệ hơn
- Không cho trẻ ăn các thức ăn mặn hoặc các loại trái cây có vị chua như cam, quýt.
Nếu trẻ không muốn ăn thì bạn cũng không nên ép sẽ khiến trẻ quấy khóc nhiều hơn.
Phải đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi có các dấu hiệu biến chứng sau:
- Sốt cao liên tục 39oC
- Giật mình chới với, hốt hoảng, thất thần
- Run chi (thấy rõ khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm)
- Yếu chi
- Đi loạng choạng
- Đảo mắt
- Nôn ói nhiều
- Quấy khóc (dỗ không nín)
- Co giật
- Thở mệt